W swych powieściach Julian Ursyn Niemcewicz skupiał się na tematyce patrotycznej, polityczno-obyczajowej, społecznej, odwoływał sie często do dziejów Rzeczpospolitej idealizując epokę jagiellońską, zaś jako antywzorzec postawy obywatelskiej stawiając sarmatę z początku XVIII w. Pozostawił po sobie również prace historyczne, relacje z podróży, wspomnienia.
Czy warcholstwo i skłonność do anarchii to część polskiego charakteru narodowego? W wydanym pośmiertnie zbiorze esejów Paweł Jasienica polemizuje z tym stereotypem, podtrzymywanym między innymi przez powieści Sienkiewicza. Analizując dzieje Rzeczpospolitej od XVI wieku i przyczyny jej upadku, dowodzi, że ""Nieprawdą jest, że Polacy nie umieją korzystać z wolności, prawdą jest natomiast, że wielu Polaków...
