Przebiegły aferzysta, Cziczikow, zajmujący się fałszowaniem spisu rewizyjnego, umieszczając w nim nazwiska zmarłych chłopów pańszczyźnianych, podróżuje po prowincji dziewiętnastowiecznej Rosji, dokonując dziwnych co najmniej zakupów.
Kupuje on bowiem tak zwane martwe dusze, czyli chłopów, którzy zmarli, a wciąż figurują w spisach i trzeba za nich płacić podatki. Cała sprawa owiana jest aurą tajemniczości, gdyż nikt nie wie, po co Cziczikow płaci za kogoś, kto na nic już nie może się przydać. Przy okazji poznajemy całą galerię postaci ludzkich – pijaków, łapowników, nudziarzy, romantyków, skąpców i kłamców. A na końcu – jak obiecał autor – dowiemy się, o co tak naprawdę chodziło
